Məlum olan 110-dan çox kimyəvi elementin 80-dən çoxu metaldır. I, II, III qrupların həm əsas, həm də əlavə yarımqruplarının (H və B-dan başqa), həmçinin IV, V, VI, VII və VIII qrupların əlavə yarımqrup elementlərinin hamısı metaldır. Beləliklə, metallar dövri sistemin əsasən sol aşağı hissəsində yerləşir.
    Dövri sistemdə berilliumdan astata kimi çəkilmiş diaqonala yaxın yerləşən elementlər (Be, Al, Ti, Ge, Nb, Sb və s.) ikili (amfoter) xassəyə malikdir.
    Metalların atomları böyük radiusa malik olub xarici elektronlarını asan verir. Bu səbəbdən metallar geclü reduksiyaedicilərdir və birləşmələrində yalnız müsbət oksidləşmə dərəcəsi göstərirlər. Onların reduksiyaedicilik xassəsi metalların elektrokimyəvi gərginlik sırasında qızıldan kaliumadək artır.
    Təbiətdə metallara sərbəst (Au, Pt, Ag, Hg) və birləşmələr şəklində rast gəlinir.
    Metallurgiya sənayesində metallar filizlərdən alınır. Sənayedə metalları almaq üçün yararlı olan təbii birləşmələr filiz adlanır.
    Ən çox istifadə olunan filizlər bunlardır:
1. Oksidlər: Al2O3 nH2O - boksit; Fe3O4 - maqnetit
2. Sulfidlər: Fe2S - pirit; HgS - kinovar
3. Karbonatlar: CaCO3 - əhəngdaşı, FeCO3 - siderit
4. Xloridlər: NaCl qalit, KCl - silvin
5. Sulfatlar: CaSO4 2H2O - gips, BaSO4 - ağır şpat
    Filizlərdən metallar əsasən 3 üsulla alınır:
1. Pirometallurgiya - metalların filizlərdən yüksək temperaturda reduksiyaedicilərlə (C, CO, H2, aktiv metallar) reduksiyası prosesidir.
Metalların filizlərdən aktiv metallarla (Al, Mg, Na) və hidrogenlə reduksiyasına müvafiq olaraq metallotermiya və hidrogenotermiya deyilir.
2. Hidrometallurgiya - metal birləşmələrinin məhlula keçirilməsi və həmin məhluldan eletroliz və ya daha aktiv metallarla reduksiyası prosesidir. Bu yolla Au, Ag, Zn, Cd, Mo, W və s. alınır.
3. Elektrometallurgiya - metal birləşmələrinin ərintilərindən metalların (Na, K, Al, Ca, Mg, Be) elektroliz üsulu ilə alınması prosesidir.
    Metallar elektromənfiliyi yüksək olan halogenlərlə, oksigenlə və kükürdlə daha aktiv reaksiyaya girir. Gümüş, qızıl və platin oksigenlə reaksiyaya girmir.
    Elektrokimyəvi gərginlik sırasında hidrogendən solda yerləşən metallar sudan və duru turşulardan (nitrat turşusundan başqa) hidrogeni çıxarır. Bu sırada hər bir metal özündən sağda duran metalları onların duzlarının məhlullarından sıxışdırıb çıxarır.
    Hidroksidləri amfoter olan metallar həm turşu, həm də qələvi məhlulları ilə qarşılıqlı təsirdə olur.
    Qızdırıldıqda fəal metallar hidrogenlə oksidləşərək hidridlər əmələ gətirir.
    Metallar bir-biri ilə də kimyəvi birləşmələr əmələ gətirə bilir. Bu birləşmələrə intermetallik birləşmələr və ya intermetallidlər deyilir. Onlar çox zaman ərintilərin alınması zamanı əmələ gəlir.
   Əsas yarımqruplarda yuxarıdan aşağıya doğru metalların ənələ gətirdiyi oksidlərin və onların hidroksidlərinin əsasi xassələri güclənir.
Bir neçə oksidləşmə dərəcəsi gostərən əlavə yarımqrup metallarında oksidləşmə dərəcəsi artdıqca onların oksid və hidroksidlərinin turşuluq xassəsi artır.
[Əvvəlki səhifə]
wp1300827f.png
wp3ec14c60.png
wp5368f8cb.png