Zəif elektrolitlər əmələ gəməsilə duz
ionlarının su ilə qarşılıqlı təsirinə duzların hidrolizi deyilir. Duz
ionlarının su ilə qarşılıqlı təsiri suyun hidrogen və hidroksil ionları
qatılığının dəyişməsinə səbəb olur. Bunun nəticəsində ayrı-ayrı duzların
hidrolizi zamanı məhlulun reaksiyası turş, əsasi və ya neytral olur.
Duzlara,turşu ilə əsasın kimyəvi
qarşılıqlı təsir məhsulu kimi baxılarsa, onlar əmələ gəlməsinə görə 4 qrupa
bölünə bilər:
1. Qüvvətli turşu və qüvvətli əsasdan əmələ gələn duz.
2. Qüvvətli turşu və zəif əsasdan əmələ gələn duz.
3. Zəif turşu və qüvvətli turşudan əmələ gələn duz.
4. Zəif turşu və zəif əsasdan əmələ gələn duz.
Birinci qrup duzlar hidrolizə uğramır,
çünki onların su ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində zəif elektrolitlər əmələ
gəlmir. Həmçinin belə halda H2O↔H+
+ OH¯ tarazlığı
pozulmur. Buna əsasən qüvvətli turşu və qələvidən əmələ gələn duzların suda
məhlulu neytral reaksiyaya malik olur.
Yuxarıda
göstərilən digər üç halda isə duzlar hidrolizə uğrayır. Çoxəsaslı
turşulardan və ya çoxatomlu əsaslardan əmələ gələn duzların hidrolizi
mərhələli gedir. Bu vaxt aralıq məhsul kimi ya turş duz, ya da əsasi duz
əmələ gəlir.
Zəif turşu
və qüvvətli əsasın kimyəvi qarşılıqlı təsiri nəticəsində əmələ gələn duzun
hidrolizi zamanı məhlulda sərbəst OH¯ ionları mövcud olur ki, bu
da məhlula əsasi reaksiya aşılayır.
Qüvvətli
turşu və zəif əsasın kimyəvi qarşılıqlı təsiri nəticəsində əmələ gələn duzun
hidrolizi zamanı məhlulun reaksiyası turş olur ki, bu da orada sərbəst H+
ionlarının toplanması ilə əlaqədardır.
Zəif turşu
və zəif əsasın kimyəvi qarşılıqlı təsiri nəticəsində əmələ gələn duzlar
hidroliz etdikdə, sərbəst əsas və sərbəst turşu alınır. Bu halda məhlulun
reaksiyası demək olar ki, neytral olur. Bu qrup duzlar, adətən tamamilə
hidroliz edir.
Temperatur
duzların hidrolizinə müsbət təsir göstərir.
Duzların
hidrolizi dönən proses olduğundan, məhlulun durulaşdırılması hidrolizə
həmçinin müsbət təsir göstərir.
Duzların
hidrolizinin kəmiyyət xarakteristikası hidroliz dərəcəsi ilə müəyyən edilir.
Duzların
hidroliz dərəcəsi duzun hidrolizə uğramış molekulları sayının (C1)
məhlulda olan duz molekullarının ümumi sayına (C2) olan nisbəti
ilə xarakterizə olunur və h ilə işarə edilir:
h=C1/C2
Beləliklə,
hidroliz dərəcəsi suda həll olmuş duzun nə qədər hissəsinin hidrolizə
uğradığını göstərir.
[Əvvəlki səhifə]