Təmiz su çox zəif dərəcədə də olsa
elektrik cərəyanını keçirir. Bu, su molekullarının cüzi miqdarda da olsa
ionlarına dissosiasiya etməsi ilə əlaqədardır:
H2O
↔ H+ + OH¯
Normal
şəraitdə suyun dissosiasiya daracəsi 1,8*10-9 rəqəmi ilə
xarakterizə olunur. Beləliklə, su çox zəif elektrolitdir, onun elektrolitik
dissosiasiyasını təsvir etmək üçün kütlələrin təsiri qanunu tətbiq edilir:
[H+]
[OH¯] = K [H2O]2
Burada K -
suyun elektrolitik dissosiasiya sabitidir/
Praktiki
olaraq, [H2O] = const
olduğundan:
[H+]
[OH¯] = KHOH
KHOH
- sabiti suyun ion hasili adlanır.
Otaq
temperaturunda suyun ion hasilinin qiyməti yuvarlaq şəkildə 10-14
-ə bərabər götürülür.
Məhlulda
hidrogen və hidroksil ionlarının qatılıqlarının nisbətindən asılı olaraq,
mühit reaksiyası turş, əsasi və neytral ola bilər. Belə ki, həmin ionların
qatılıqları bir-birinə bərabər olduqda, yəni [H+] = [OH¯]
olduqda, mühit reaksiyası neytral olur. Həmin ionların birinin qatılığı
digərininkinə nisbətən üstünlük təşkil etdikdə isə mühit reaksiyası turş
([H+] > [OH¯]) və ya əsasi ([H+] < [OH¯])
olur.
Suyun ion
hasili 10-14 rəqəmi ilə xarakterizə olunur. Buradan hidrogen
ionlarının qatılığı hidroksil ionlarının qatılığına bərabər olduqda, onun
ədədi qiyməti
[H+]
= √10-14 = 10-7 olar.
Danimarka
alimi Syerensenin təklifi ilə (1909) H+ -nun qatılığı əvəzinə
onun əks işarə ilə götürülmüş onluq loqarifmindən istifadə edilir. Bu
kəmiyyət hidrogen göstəricisi adlanır və pH (pe-haş) ilə işarə olunur:
pH = - lg
[H+]
buradan,
pH = - lg
10-7 = 7 olar.
Beləliklə,
pH=7 olduqda mühit neytral, pH < 7 olduqda turş, pH > 7 olduqda isə mühit
əsasi xassəli olur.
Məhlullarda pH-ın qiyməti pH-metr adlanan xüsusi cihazlarda, həmçinin
primitiv və təxmini olaraq, universal indikator kağızının köməyi ilə təyin
edilə bilər.
[Əvvəlki səhifə]