Atomların kütləsi olduqca kiçik
kəmiyyətdir. Məsələn Hidrogen atomunun kütləsi 1,674*10-27 kq,
Karbonunku 1,993*10-26 kq, Oksigeninki 2.667*10-26
kq-dır. Atomun kütləsi demək olar ki, onun nüvəsində cəmləşdiyi üçün onun
nuklonlarının kütlələri cəminə bərabər olur.
Atomun nuklonlarının sayı atomun kütlə
ədədi adlanır.
Kimyəvi hesablamalarda elementlərin
atom kütlələrinin mütləq qiymətlərindən istifadə etmək əlverişli olmadığına
görə də, kimyada elementin nisbi atom kütləsi - Ar kəmiyyətindən
istifadə olunur.
Nisbi atom kütləsi elementin atom
kütləsinin karbon atomunun kütləsinin 1/12-nə olan nisbətidir.
Karbon atomunun kütləsinin 1/12-i atom
kütlə vahidi (a.k.v.) adlanır.
1 a.k.v. = 1,993*10-26 kq : 12 = 1,6605*10-27 kq
Nisbi atom kütləsi elementin
atom kütləsinin a.k.v.-yə olan nisbətidir.
Atom kütlə vahidi kimi karbon atomu
kütləsinin 1/12-nin vahid qəbul edilməsi təsadüfi deyildir. Belə ki, Oksigen
atomunun kütləsinin 1/16-i də a.k.v.-nin qiymətini verir. Lakin, Karbon
atomunun etalon seçilməsinin əsas səbəbi onun C12 izotopunun
98,9% təşkil etməsidir ki, bu isə demək olar ki, götürülmüş nümunədə bütün
Karbon atomlarının eyni sayda nuklonlardan təşkil olunması deməkdir.
Oksigendə isə digər izotopların miqdarı daha çoxdur.
Kimyəvi elementin nisbi atom kütləsi,
onun təbii izotoplarının orta atom kütləsinin a.k.v-yə olan nisbəti ilə
müəyyən olunur. Odur ki, dövri sistem cədvəlində bir çox elementlər kəsr
ədədli kütləyə malikdirlər. Məsələn, Cl -un nisbi atom kütləsi 35,453-dür.
Bu isə onun təbiətdə 77,35 % Cl35 və 22,65% Cl37
izotopu şəklində yayılması ilə əlaqədardır.
A.k.v. ilə ifadə olunmuş nisbi atom
kütləsi elementin bir atomunun kütləsinə bərabərdir.
Maddə bir neçə eyni, yaxud müxtəlif növ
atomlardan təşkil olunduğu üçün onun molekulunun kütləsi müvafiq olaraq bu
atomların kütlələri cəmindən ibarətdir.
Maddə molekulunun a.k.v ilə ifadə
olunan kütləsinə nisbi molekul kütləsi deyilir.
Nisbi molekul kütləsi Mr
maddənin molekul kütləsinin karbon atomunun kütləsinin 1/12-nə olan
nisbətidir.
[Əvvəlki səhifə]